Devletin durgunlaşan ekonomiyi canlandırmak ve iktisadi hareketliliği sağlamak için piyasaya yardım elini uzatmasının araçlarından biri de ihracata yönelik girişim yapmak isteyen firmalara sağlanan teşviklerdir. Hem işsizlik yükünü azaltmak hem de yeni yatırımların önünü açmak amacıyla sağlanan bu teşviklerin özellikle 1950’lerden artış düzeyine geçtiği görülüyor. Ancak pek çok girişimci bu imkânlardan habersiz.
Günümüzde pek çok girişimcinin parlak bir fikri olduğunu ancak bunu gerçekleştirebilmek için yeterli sermayeyi bulamadığından yakındığını biliyoruz. Oysa devlet, öteden beri, çok sayıda iş alanına yönelik çeşitli kredi programları uyguluyor. Özellikle Türkiye’nin son on yılda gösterdiği büyük gelişim, küresel ölçekli pek çok kredi imkânının önünü açtı. Devletin sağladığı bu imkânlar başta ihracata yönelik girişimcileri olmak üzere sayısız müteşebbisin kolayca işini toparlamasına yardımcı oluyor.
Bu devlet teşviklerinin önemli bir bölümü ihracata dönük olmak üzere sağlanıyor. Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın temin ettiği bu krediler, başta dış ticaretin geliştirilmesi olmak üzere aynı zamanda Türk şirketlerinin yurt dışında markalaşabilmeleri amacıyla da verilmektedir. Bu çerçevede ihracata yönelik olarak sağlanan devlet desteklerinin pek çok başlık altında ele alındığını söylememiz gerekiyor. Bu programları şu şekilde sıralamamız mümkün:
Pazar Araştırması ve Pazarlama Desteği: Bu teşviğin amacı ise ülkemizde sınai ya da ticari faaliyette bulunan firmalar ile yazılım sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin potansiyel pazar alanları hakkında sistematik ve objektif bilgi sağlanması olarak ön plana çıkıyor. Ayrıca söz konusu şirketlerin, yeni ihraç pazarlarının oluşturulması ve yanı sıra geleneksel pazarlarda pazar payının yükseltilmesine dönük olarak giriştikleri faaliyetlere ilişkin giderlerinin belirli bir bölümünün karşılanması amaçlanmaktadır.
Stratejik Odak Konuları Projelerine Sermaye Desteği: Bu destekte Türkiye’de hâlihazırdaki sanayi yapısı, teknoloji, insan gücü birikimi ve uluslararası karşılaştırmalı üstünlüklerin dinamiği esas alınmaktadır. Böylece sanayi için gerekli tedbirleri tespit eden projelerin desteklenmesine yönelik olarak sağlanan bu teşvikler, Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı tarafından uygulanan programla azami süresi 1 yıl ve destek tutarı toplamda yüz bin ABD Dolar olmak üzere verilmektedir.
Ürün Geliştirme Projelerine Sermaye Desteği: 2 yıl geçerli olmak üzere ve bir milyon ABD Dolarına kadar sağlanan bu destek, piyasada ticari değeri olabilecek yeni bir ürün oluşturulmasına yönelik Ar-Ge projelerine dönüktür.
Uluslararası Nitelikte Yurt içi İhtisas Fuarlarının Desteklenmesi: Bu teşviklerle söz konusu fuarların dış tanıtımının yapılmasına ve uluslararası düzeyde katılımın artırılmasına yönelik destek sağlanmaktadır. Fuar organize eden firmaların yararlanabileceği bu desteklerle başta tekstil, konfeksiyon, halı, deri, taşıt araçları ve yan sanayi, gıda teknolojisi, elektrik ve elektronik sanayi olmak üzere çok sayıdaki alanda düzenlenecek fuarlar rahatlıkla organize edilebilir.
Yurt Dışı Fuarlarının Desteklenmesi: Bu programda ise yurt dışında düzenlenen fuar veya sergilere KOBİ, SDŞ ve diğer firmaların katılımının artırılması ve bu yolla üretim ve ihracat artışının sağlanması hedeflenmektedir. Üretici, pazarlamacı ve organizatör firmalar ile SDŞ’lerin yararlanabileceği bu destekler sayesinde millî düzeyde gerçekleştirilen fuar katılımları, organizasyon faaliyetleri ya da bireysel düzeyde gerçekleştirilen fuar katılımları gibi faaliyetler destekleniyor. Faydalanmak için fuar bitimini takip eden 3 ay içerisinde başvuru yapılması gerekiyor.
Çevre Maliyetlerinin Desteklenmesi: Bu başlık altında çevre, kalite ve insan sağlığına yönelik teknik mevzuata uyum sağlanabilmesini temin etmek amacıyla alınacak kalite, çevre belgeleri ile insan can, mal emniyeti ve güvenliğini gösterir işaretler ile tarım ürünlerine ilişkin laboratuar analizleri ve belgelendirme işlemlerine ilişkin harcamaların desteklenmesi hedefleniyor. Uygulamacı kuruluşu İİB olan bu destekler, söz konusu belgelerin alınması için yapılmış giderlerin en fazla yarısını ve 50.000 dolara kadar karşılıyor. Harcamaların belgelendirilmiş olması ve Türk Standartları Enstitüsü veya Akredite edilmiş kuruluşlardan alınmış olması şartına bağlı bu krediler için başvuru süresi, belgeyi aldıktan sonraki altı ay olarak belirlenmiş durumda.
Sektörel Mahiyetteki Ticaret Heyeti Programlarının Desteklenmesi: Türkiye’de faaliyette bulunan sınaî ve/veya ticari faaliyette bulunan şirketler, yazılım şirketleri ve SDŞ’lerin yararlanabildiği bu desteklerle bir sektör bazında gerçekleştirilen sektörel nitelikli ticaret heyeti programlarına iştirakte katılım giderlerinin karşılanması hedeflenmektedir. Müsteşarlığın koordine ettiği bu desteklerin içeriği ise en fazla iki kişi olmak ve program başına 10.000 ABD Dolarını geçmemek şartıyla ulaşım, konaklama, iş toplantısı ve ikili iş görüşmelerinin organizasyon giderleri, reklam, tanıtım ve promosyon giderleri (basın ilanları, katalog, tanıtım cd. leri, afiş vb.) ve halkla ilişkiler ve danışmanlık giderleri gibi harcamaların şirketler için %50 ve SDŞ’ler için %60 oranında karşılanması şeklinde tespit edilmiştir.
Ar-Ge Yardımları: Araştırma ve Geliştirme faaliyetleriyle ilgili girişimlerin desteklenebilmesi için harcamaların ölçülebilir ve faturalandırılabilir olması şarttır. Temel destek oranı en fazla %50 olan bu teşvikler, çeşitli ek desteklerle beraber bazen % 60’a kadar sağlanabiliyor. TÜBİTAK Teknoloji İzleme ve Değerlendirme Başkanlığı’nın yürüttüğü programda destek süresi 3 yıl olarak belirlenmiş durumda.
Elektronik Ticaret (e-ticaret) Sitelerine Üyelik Giderlerinin Desteklenmesi: Yine Türkiye’de faaliyette bulunan sınaî ve/veya ticari faaliyette bulunan şirketler, yazılım şirketleri ve SDŞ’lerin yararlanabildiği bu destekle ürünlerin yurt dışına yönelik olarak elektronik ortamda pazarlanabilmesi amacıyla oluşturulan e-ticaret sitelerine üyelik giderlerinin karşılanması hedeflenmektedir. Sağlanan destek, limitler ve sürelerine gelince, müsteşarlıkça uygun görülen ve nihai tüketiciye yönelik olmayan bu teşvikler en fazla 3 yıllık olmak üzere, şirketler için %50, SDŞ’ler için %60 oranında ve yıllık en fazla 20.000 ABD Dolar olarak belirlenmiştir. Ayrıca destekten yararlanmak için önce İGEME’ye müracaat edilerek ön onay alınması gerekmektedir.
Eğitim ve Danışmanlık Yardımı: Şirket çalışanlarının kalite, verimlilik, yönetim teknikleri, tasarım, uluslararası pazarlama vb. ile dış ticaret işlemleri konusundaki eğitim giderleri ile bu konularda alınacak danışmanlık hizmetlerine ilişkin giderlerin ve ülkemizde düzenlenen tasarım yarışmalarında dereceye giren tasarımcıların, tasarım konusunda yurt dışı eğitim giderlerine ilişkin harcamalarının desteklenmesine yönelik olarak verilen bu yardımlardan başta tasarımcılar olmak üzere sınaî, ticari ve yazılım şirketleri yararlanabilmektedir. Yine İGEME’nin yürüttüğü bu programda şirketlerin yıllık toplam 50.000 ABD dolarını aşmamak üzere, program bazında süresi 6 (altı) ayı geçmeyen yurtiçi eğitim giderlerinin %90’ı desteklenir.
Yurt Dışında Ofis-mağaza Açma, İşletme ve Marka Tanıtım Faaliyetlerini Desteklenmesi: Şirketlerin yurt dışı pazar paylarını artırmaları ve ürün tanıtımı yapmak için yurt dışında şirket kurma, depomağaza açma ve işletmelerinden doğacak giderlerin karşılanmasına yönelik olarak sağlanan bu desteklerden ülkemizdeki SDTŞ’leri ve SDŞ’ler ile sınaî ve ticari faaliyette bulunan veya yazılım sektöründe iştigal eden şirketler yararlanabilmektedir.
Yurtdışında Markalaşma ve Türk Malı İmajının Yerleştirilmesine Yönelik Faaliyetlerin Desteklenmesi: Dış Ticaret Müsteşarlığı ve İstanbul İhracatçı Birliklerinin uygulamacı kuruluş olarak üstlendikleri bu teşviklerle yurt dışı pazarlarda Türk ürünlerinin markalaşması amacıyla gerçekleştirilecek faaliyetlere ilişkin giderler ile İhracatçı Birliklerinin TURQUALITY® Programı kapsamında firmalara yurt içinde ve yurt dışında markalaşma sürecinde vereceği desteklerin karşılanması amaçlanmaktadır. En fazla 5 yıl süreyle sağlanan bu destek programından yararlanmak isteyen firma ve kurumların markalaşma faaliyetlerini içeren bir proje ile doğrudan Dış Ticaret Müsteşarlığı’na başvurmaları gerekmektedir.
İstihdam Yardımı: Bu yardımlarla SDŞ statüsüne sahip şirketlerin özellikle dış ticarete ilişkin işlemlerini yürütmek üzere, konusunda tecrübeli ve yüksek öğrenimli yönetici ve eleman istihdamının sağlanmasına yönelik harcamaların desteklenmesi hedefleniyor.
Yukarıda sıralanan destekler yanında vadesi 2 yıl olan, ana para ödemesiz 7 yıllık süre için sağlanan, organize sanayi bölgeleri ve organize sanayi bölgeleri içinde veya dışında yer alan özel sektör kuruluşlarının, büyüklük kısıtlaması olmaksızın, endüstriyel kirliliği azaltmak için gerçekleştirdikleri yatırımlarına finansman desteği sağlamak amacıyla verilen Avrupa Yatırım Bankası Çevre Kredisi de dikkatleri çekiyor. Yatırım tutarının % 50’sinin toplam kredi miktarı olarak belirlendiği bu destekten yararlanabilmek için yatırım tutarının en az 500.000 en çok 25 Milyon € olması gerekiyor. Bunun yanı sıra, işletmelere, işletmelerini ve ürünlerini, özellikle yurtdışında tanıtmaları için gerçekleştirecekleri faaliyetlere verilen Tanıtım Desteği’nde broşür, katalog, etiket basılması, CD üretimi ve internet sitesi geliştirme giderleri belirli limitler dâhilinde hibe olarak karşılanmaktadır.
Ayrıca ihracatı olan firmaların kısa/orta vadeli işletme sermayesi ve yatırım kredisi ihtiyaçlarını sağlamak amacıyla 300 milyon dolara kadar verilen ve TSKB aracılığıyla ticari bankalar ve finansal kiralama şirketleri aracılığıyla kullandırılan Dünya Bankası İhracat Finansmanı Kredisi de yatırımcılar için büyük bir avantaj durumunda.
Peki, hangi devlet kurumları bu teşviklerle ilgileniyor? Bu çerçevede devletin sağladığı bu tür teşviklerden yararlanmadan önce İGEME (İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi), İİB (İstanbul İhracatçı Birlikleri), DTM (Dış Ticaret Müsteşarlığı), İKV (İktisadi Kalkınma Vakfı), KOSGEB (Küçük ve Orta Ölçekli Sanayileri Geliştirme Başkanlığı), TİKA (Dışişleri Bakanlığı-Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı), TOBB (Türkiye Ticaret, Sanayi, Deniz Ticaret Odaları ve Borsalar Birliği), DEİK (Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu) İş Konseyleri, TOSYÖV (Türkiye Orta Ölçekli İşletmeler Serbest Meslek Mensupları ve Yöneticiler Vakfı) bünyesinde 1995 yılında kurulan Girişimcilik ve KOBİ Araştırma Merkezi (KOBİ-AR) gibi kurumlara mutlaka danışılması ve bilgi alınması şiddetle tavsiye ediliyor.
